Tổng hợp kỹ thuật trồng và chăm sóc hồ tiêu Phần 1

Bài chia sẻ này Tiêu ngọc thơ xin tổng hợp lại tất cả các kiến thức về kỹ thuật trồng cũng như chăm sóc cây hồ tiêu để bà con nông dân dễ dàng thực hiện từ các bước cơ bản nhất đến các kỹ thuật công nghệ tiên tiến. 

I/ Đặc điểm hình thái của cây hồ tiêu:

1/ Rễ tiêu: có 3 loại.

- Rễ cái của cây: ăn sâu đến 2 m để hút nước.

- Rễ phụ: mọc thành từng chùm ở độ sâu từ lớp đất mặt đến 40 cm, có nhiệm vụ hút nước và dưỡng chất nuôi cây, kém chịu úng.

- Còn rễ bám (rễ thằn lằn): mọc ra từ đốt thân ở trên không giúp cây bám vào nọc là chính.

2/ Thân tiêu dạng dây leo, có thể cao đến 10 m

3/ Tiêu có 3 loại cành.

- Cành lươn: mọc ra từ các mầm nách gần sát gốc, lóng dài, cần được cắt bỏ.

- Cành vượt: thì mọc song song với thân chính, sinh trưởng mạnh. Tiêu còn nhỏ cần bấm ngọn để phát sinh nhiều cành vượt để tạo thành bộ khung chính của cây tiêu. Những năm sau cần bấm bỏ bởi vì chúng sẽ tiêu hao nhiều dưỡng chất. Có thể dùng làm giống.

- Cành ác (cành quả, cành ngang): mọc ngang, mang trái. Không dùng làm giống.

4/ Hoa: loại hoa tự hình gié, dài từ 7 – 12 cm, 20 - 60 hoa xếp thành hình xoắn ốc. Hoa thụ phấn chủ yếu nhờ vào ẩm độ cao của môi trường.

5/ Trái: dạng hình cầu, đường kính 4 – 8 mm. Trái non có màu xanh và chuyển sang đỏ lúc chín. Từ khi ra hoa đến khi chín 7 – 10 tháng.

II/ Yêu cầu đất đai – khí hậu cho cây tiêu:

1/ Đất đai trồng tiêu: cây hồ tiêu có thể mọc trên nhiều loại đất khác nhau, nhưng để sinh trưởng phát triển tốt và lâu dài, đất trồng tiêu cần phải đảm bảo các yếu tố:

- Đất dễ thoát nước, không bị úng, ngập.

- Tầng đất phải sâu, tốt nhất là 1 m trở lên.

- Mạch nước ngầm phải thật sâu, ít nhất là 70 cm.

- Đất có thành phần cơ giới nhẹ đến trung bình, tơi xốp, giàu mùn, không chua.

2/ Khí hậu: cây tiêu nguyên chủng mọc dưới tán cây rừng.

- Nhiệt độ thích hợp từ 22 đến 28 độ C, sinh trưởng bình thường từ 18 – 35 độ C.

- Lượng nước mưa hằng năm từ 1250 – 2500 mm/năm trở lên, tốt nhất được phân bố đều trong năm do hệ thống rễ ăn cạn, không chịu nổi với điều kiện khô hạn kéo dài. Cần phải có 1 khoảng thời gian khô hạn ngắn để phân hóa mầm hoa (20 – 30 ngày).

- Ánh sáng: thích ánh sáng tán xạ, do đó trong thời kỳ đầu, nhất là lúc mới trồng cần che bóng cẩn thận. Giai đoạn cây ra hoa nuôi quả, cây cần được nhiều ánh sánh hơn, có thể che bóng ít hoặc không che do cây trưởng thành có khả năng tự che bóng cho nhau.

- Gió: cây tiêu chịu gió yếu, cần có hàng cây chắn gió.

III/ Giống tiêu – nhân giống tiêu:

1/ Giống tiêu: có nhiều loại giống tiêu như sẻ đất đỏ của vùng miền Đông Nam bộ, tiêu Di Linh, tiêu Phú Quốc, tiêu Vĩnh Linh, tiêu Campuchia, tiêu Ấn Độ,… Hiện nay giống tiêu lá to Vĩnh Linh (Lada belangtoeng) và tiêu Ấn Độ đang được khuyến cáo trồng do sự sinh trưởng mạnh, chống chịu bệnh chết nhanh khá, năng suất cao.

Xem thêm: Tiêu GlobalGap

2/ Chọn giống tiêu: chọn những bụi tiêu không có bị sâu bệnh, sinh trưởng khỏe mạnh, dưới 18 tháng tuổi để làm giống.

3/ Nhân giống: chủ yếu là giâm hom, lấy từ thân chính, cành vượt hoặc dây lươn. Hom lấy ở dây lươn chậm ra hoa. Cắt mỗi hom từ 4 đến 5 đốt (khi thiếu thì cắt từ 2 đến 3 đốt). Loại 4 –5 đốt có thể đem trồng thẳng (không ươm). Nếu trồng nhiều cần giâm hom nhằm đảm bảo tỷ lệ sống cao và tạo độ đồng đều cho vườn tiêu sau này. Hom giống sau khi được cắt xong, cần loại bỏ bớt cành lá để hạn chế sự mất nước, nhúng phần gốc hom vào dung dịch kích thích ra rễ (có bán trên thị trường) và dung dịch nước thuốc Aliette (hoặc Matalaxyl) 30/00, sau đó đem giâm ngay. Có thể giâm ở trong bể giâm chứa mùn cưa, trấu hay giâm vào luống, sau khi ra rễ mới chuyển vào túi bầu. Túi bầu bằng nylon, có kích thướt 15x25 cm, đã đục lổ, chứa 1,5 kg đất mặt + 0,5 kg phân chuồng hoai + 5 g Super lân. Chọc lỗ và đặt hom, 2 mắt nằm trong đất ấn chặt lại. Làm giàn che nắng và gió, tưới nước chăm sóc. Sau mỗi tháng dở bớt dàn che, cuối cùng để cho 60 – 70% ánh sáng lọt qua. Khi nhánh tiêu mọc dài khoảng 40 - 50 cm, có 5 – 7 lá thật thì đem trồng.

IV/ Nọc tiêu:

Tiêu có thể leo lên nọc cây sống hoặc nọc chết như gỗ, nọc gạch, nọc bê tông.

- Nọc của cây sống: các loại cây đa niên tiêu đều leo bám được. Tuy nhiên để xây dựng vườn tiêu, cần chọn những loại cây lớn nhanh, rễ ăn sâu vào lòng đất, ít rễ ngang, ít tàn lá, dễ nhân giống, không hay thay vỏ như cây vong nem , cây lồng mức, cây anh đào giả, cây keo dậu,…

- Nọc chết: nọc cây gỗ, có đường kính từ 8 cm trở lên, cao 3 – 5 m. Hiện nay, vì cạn kiệt, người ta đúc nọc bằng bê tông cốt thép và dùng gạch để xây nọc. Do đó giá thành nọc bê tông và gạch quá lớn nên có thể chia làm 2 giai đoạn đầu tư: ban đầu nên đúc nọc bê tông hoặc nọc gạch ở độ cao 1,5 – 2 m, sau đó tiếp tục đốt hoặc xây thêm cho đến độ cao 3,5 – 5 m tuỳ khả năng.

• Nếu sử dụng nọc chết, thì khoảng cách trồng có thể là 2x2 m, 2x2,5 m, 2,5x2,5 m. Nọc gạch có đường kính trên 0,8 m, có thể trồng với khoảng cách 2,5x3 m đến 3x3 m.
• Còn nếu trồng toàn bộ nọc cây sống, khoảng cách trồng từ 2,5x3 m, bố trí theo hướng đông – tây và rong tỉa cành trong mùa mưa.
• Có thể trồng xen 1 hàng nọc sống 1 hàng nọc chết để giảm bớt chi phí và điều hòa ánh sánh.

V/ Trồng tiêu:

Trước khi trồng khoảng từ 2 – 3 tuần, cần đào rãnh quanh nọc tiêu, cách mép nọc tiêu từ 10 – 15 cm, sâu 40 – 50 cm, rộng 40 – 50 cm rồi bón lót phân chuồng hoai (càng nhiều càng tốt) + 0,5 kg vôi + 0,5 kg Super lân trộn đề u với đất mặt.

Khi trồng, đặt bầu tiêu cách nọc ra xa  từ 15 – 20 cm, nghiêng 1 góc 45 – 600 hướng ngọn tiêu về gốc nọc, nọc cây sống thì trồng xa hơn một chút. Nén chặt đất xung quanh bầu tiêu (hom tiêu) rồi che chắn cẩn thận, tránh gió lùa và ánh sáng chiếu trực tiếp vào làm cháy lá, cháy dây. Nọc có đường kính nhỏ (< 20 cm) có thể trồng 3 – 4 hom. Nọc xây gạch, cứ 30 cm trồng 1 hom.

Thời vụ trồng tốt nhất là vào đầu mùa mưa, cây tiêu kịp lớn để chống chịu được hạn vào đầu mùa khô.

VI/ Chăm sóc cho cây tiêu:

1/ Che bóng cho cây tiêu non: khi tiêu mới được trồng cần dùng cỏ, rác, lá dừa,… che tủ tránh nắng và gió làm tiêu mất nước và bị cháy nắng. Có thể che bằng tấm liếp hay dàn che.

2/ Trồng dặm: sau khi trồng được tầm 3 tuần, cần kiểm tra loại bỏ những hom chết và trồng dặm kịp thời để cây kịp sinh trưởng đồng đều với những cây trồng trước.

3/ Làm cỏ xới xáo: làm sạch cỏ quanh gốc và giữa các hàng tiêu. Không xới xáo trong gốc tiêu, xới cách gốc 50 – 60 cm.Vào mùa mưa cần tránh xới xáo vì dễ làm tổn thương bộ rễ giúp mầm bệnh xâm nhập vào làm chết tiêu.,,

4/ Xén tỉa tạo hình cho tiêu:

- Sau khi cây tiêu leo lên cao, cần dùng dây mềm (dây nhựa, nylon) buộc vào cây nọc. Tráng dùng những loại dây như dây chuối, dây rừng,… vì các loại dây này dễ bị mục làm cho phần thân tiêu nơi buộc dây dễ bị mầm bệnh tấn công.

- Tiêu leo lên cao khoảng 60 – 80 cm mà vẫn chưa phát sinh cành ngang thì nên tiến hành bấm ngọn hoặc đôn dây.

- Sử dụng các cành vượt các cấp làm bộ khung thân chính đều đặn quanh nọc.

- Trong các năm 1 – 2 có thể có một số cành ác ra hoa cần xén bỏ để tập trung dinh dưỡng cho bộ khung chính sinh trưởng mạnh.

5/ Tủ gốc giữ ẩm vào mùa nắng bằng các loại rơm rạ, cỏ khô,… Phải đề phòng mối và cháy. Tủ cách gốc 10 – 20 cm.

6/ Tưới nước và chống úng cho tiêu:

Trong mùa nắng cần phải tưới nước thường xuyên (không thừa nước), và kết hợp với các biện pháp che chắn, tủ gốc giữ ẩm cho tiêu. Vào thời kỳ kinh doanh, việc tưới nước cho tiêu có khác hơn. Trong thời kỳ này, đặc biệt sau khi thu hoạch, chỉ cần tưới cho tiêu khi thấy thật cần thiết, đủ cho cây sống, chịu đựng được mùa khô hạn để bước vào mùa mưa. Nếu tưới quá nhiều nước cho cây, cây sẽ tiếp tục sinh trưởng phát triển, các chùm quả phát sinh rải rác, tỷ lệ thụ phấn thấp làm giảm sản lượng và sẽ gây trở ngại cho việc chăm sóc, thu hoạch hồ tiêu

- Cần đánh rãnh nước giữa hai hàng tiêu trong mùa mưa để chống ngập úng. Đây là công việc cực kì quan trọng nhằm đảm bảo cho vườn tiêu tồn tại lâu dài.

7/ Xén tỉa cây nọc sống:

- Cần xén tỉa cây nọc sống từ 2 đến 3 lần vào mùa mưa để cây tiêu có đủ ánh sáng.

- Vào mùa khô không nên xén tỉa, kết hợp với biện pháp tủ gốc tích cực có thể tiết kiệm được lượng nước tưới quan trọng.